Công nhân lắp ráp linh kiện điện tử tại nhà máy của Samsung Electronics Việt Nam ở Thái Nguyên. Ảnh: TTXVN

Làn gió "Đổi mới"

Khi ông Võ Văn Đại bắt đầu công việc tại nhà máy sản xuất nước mắm Vạn Phần Diễn Châu (Nghệ An) vào cuối những năm 1980, doanh nghiệp quốc doanh này gồm 5 phòng, được giám sát, điều hành bởi 18 cán bộ quản lý. Vào thời điểm ông giữ cương vị giám đốc công ty sau khi cổ phần hóa vào năm 2000, nhà máy này đã giảm 2/3 số cán bộ quản lý. Trong cùng khoảng thời gian, doanh số của nhà máy bùng nổ gấp 10 lần và lực lượng lao động thường xuyên tăng hơn gấp đôi, lên 180 người.

Ông Đại hiện sở hữu 15% cổ phẩn của công ty Vạn Phần Diễn Châu, là cổ đông lớn nhất trong 116 cổ đông. Công ty đã được tư nhân hóa sau khi nhà nước bán hết cổ phần cho công nhân, trợ cấp 30% giá trị cổ phiếu và ưu tiên bán nhiều cổ phiếu hơn cho những công nhân làm việc lâu năm.

'Tư nhân hóa có nghĩa chúng tôi phải tự quyết định sản xuất những gì, bán những gì mà thị trường cần. Vai trò của nhà nước đã thay đổi từ liên quan trực tiếp sang quản lý các công ty một cách gián tiếp thông qua luật và các quy định', ông Đại cho biết.

Những câu chuyện làm kinh tế như ở doanh nghiệp của ông Đại đã diễn ra trên khắp Việt Nam kể từ năm 1986, khi đất nước bắt đầu chính sách Đổi mới, mở cửa nền kinh tế và hội nhập với thế giới.

Vận chuyển hàng hóa tại cảng Cát Lái, Thành phố Hồ Chí Minh.

Công cuộc Đổi mới đã đưa nền kinh tế kế hoạch tập trung của Việt Nam trở thành một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất thế giới. Thu nhập bình quân trên Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) tăng gấp 5 lần kể từ thập niên 1980 lên khoảng 2.500 USD hiện tại, với tăng trưởng kinh tế năm 2018 đạt 7%.

Trong bài phát biểu trước cộng đồng doanh nghiệp tại Hà Nội vào năm 2018, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo từng khẳng định ông tin rằng Triều Tiên có thể tham khảo con đường phát triển kinh tế của Việt Nam. "Phép màu này có thể là của các bạn", ông Pompeo nhắn nhủ tới Bình Nhưỡng.

Triều Tiên có thể học tập mô hình của Việt Nam ra sao?

Truyền thông Hàn Quốc đã dẫn các nguồn tin giấu tên cho biết Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong Un đã bày tỏ mong muốn học hỏi mô hình của Việt Nam. Tại Triều Tiên, kể từ khi lên nắm quyền vào năm 2011, ông  Kim đã nhiều lần nhấn mạnh tầm quan trọng của phát triển kinh tế. Năm ngoái, Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae In cho hay ông Kim rất quan tâm đến việc tham gia các thể chế quốc tế như Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB).

Dưới thời Chủ tịch Kim Jong-un, kinh tế Triều Tiên đã tăng trưởng dù còn khiêm tốn sau hàng thập niên trì trệ. Theo Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc, nền kinh tế quốc doanh Triều Tiên tăng trưởng ước tính 3,9% trong năm 2016, thành tựu xuất sắc nhất trong hơn một thập niên. GDP bình quân đầu người được ước tính dao động từ vài trăm đến 2.000 USD/người/năm.

Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong-un lái thử máy kéo sản xuất trong nước. Ảnh: Reuters

Những năm gần đây, Bình Nhưỡng đã khởi động nhiều chương trình cải cách nhỏ nhằm nới lỏng sự lệ thuộc vào nền kinh tế chỉ huy, cho phép trên 400 chợ tư nhân và thành lập trên 10 đặc khu kinh tế phục vụ đầu tư nước ngoài. Trong một cuộc khảo sát do Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS - trụ sở tại Mỹ), có 35/36 người Triều Tiên tham gia khảo sát cho biết họ đã tạo ra ít nhất 3/4 thu nhập thông qua hoạt động thị trường tư nhân.

Dưới thời Chủ tịch Kim Jong Un, hoạt động thương mại tư nhân từng bị cấm ngặt trước kia đã được nới lỏng hơn. Theo Viện Hội nhập xã hội Triều Tiên (Hàn Quốc), các "chợ trời", được gọi là "jangmadang", xuất hiện nhiều sau nạn đói vào giữa thập niên 1990, ngày nay chiếm khoảng 60% hoạt động kinh tế của Triều Tiên.

Các nhà đầu tư như doanh nhân người Mỹ Jim Rogers hoạt động tại Singapore (là tỉ phú sáng lập Quantum Fund) đã nhìn thấy sức mạnh kinh tế tiềm tàng ở Triều Tiên nếu như họ có thể áp dụng những cải cách mạnh mẽ và được cộng đồng quốc tế nới lỏng cấm vận.

Một lợi thế của Triều Tiên là vị trí địa lý gần với Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc, lại sở hữu nguồn tài nguyên khoáng sản khổng lồ chưa được khai thác ước tính trị giá nhiều nghìn tỉ đôla.

"Cuộc chiến tranh Việt Nam kết thúc với một hiệp định rõ ràng đã cho phép vài thập kỷ sau Hà Nội và Washington có thể thiết lập mối quan hệ hợp tác", ông Andray Abrahamian, chuyên gia đào tạo khởi nghiệp ở Triều Tiên, làm việc cho Choson Exchange, một quỹ phi lợi nhuận có trụ sở tại Singapore, bình luận. "Việc thiếu một kết thúc chính thức cho cuộc Chiến tranh Triều Tiên khiến Bình Nhưỡng cảm thấy buộc phải tiếp tục chống Mỹ. Nếu bây giờ hai bên có thể tìm ra giải pháp kết thúc cuộc chiến tranh này, ai biết điều gì có thể xảy ra?", ông Abrahamian nói.

Nhưng lúc này, các nhà phân tích vẫn nghi ngại khả năng Chủ tịch Kim Jong Un dám mạo hiểm mở cửa đất nước lên một mức độ và quy mô mạnh mẽ hơn. Giống như Triều Tiên hiện nay, Việt Nam từng trải qua giai đoạn nền kinh tế yếu kém và bị cô lập trên trường quốc tế. Tuy nhiên, chính sách mở cửa của Việt Nam có thể là khó khăn để áp dụng với một quốc gia bị cô lập như Triều Tiên.

"Hãy nhìn vào ưu tiên lớn của ông Kim Jong Un dành cho các đặc khu kinh tế chẳng hạn. Có một lý do để ông ưu tiên mạnh mẽ cho các đặc khu này: đây là cách để kiểm soát những thay đổi và cải cách trên những khu vực nhất định của đất nước, mà không phải chịu quá nhiều rủi ro" - ông Benjamin Katzeff Silberstein, thuộc tổ chức North Korean Economy Watch (Theo dõi Kinh tế Triều Tiên) nhận xét. "Triều Tiên sẽ luôn đặt ổn định chính trị lên cao hơn trong danh sách các ưu tiên và sẽ không thể áp dụng những thay đổi mà họ cho rằng có thể đe dọa tới ổn định chính trị-xã hội của đất nước".

Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong-un và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ - Triều lần đầu tiên ở Singapore năm 2018. Ảnh: AP

Để tái lặp thành công của Việt Nam, theo ông Silberstein, Triều Tiên cần cải cách mạnh mẽ hệ thống pháp lý và hệ thống sở hữu của mình để các doanh nghiệp có thể phát triển những sáng kiến của riêng họ.

Đó cũng là một thách thức mà công ty nước mắm Vạn Phần Diễn Châu của Giám đốc Võ Văn Đại hiểu quá rõ. "Do chúng tôi là một trong những doanh nghiệp đầu tiên tư nhân hóa, các công nhân coi việc tư nhân hóa là đẩy họ ra đường. Họ đã rất lo lắng", ông Đại cho biết và nói thêm rằng các công nhân đã yên tâm hơn khi hiểu về các chính sách bảo hiểm và phúc lợi xã hội khác.

Theo Báo Tin tức

Giới quan sát hiện đang lo ngại Iran có thể sẽ trả đũa Mỹ bằng nhiều cách, trong đó có thể sẽ nhắm đến các lực lượng Mỹ trong khu vực. Ngoài Iraq, nơi có khoảng 5.200 lính Mỹ đang đóng quân, và Syria, nơi vẫn còn 2.000 lính Mỹ, Hạm đội 5 của Mỹ đang hoạt động ở Vịnh Ba Tư từ căn cứ ở Bahrain và Căn cứ không quân Al Udeid ở Qatar cũng có khả năng gặp rủi ro.

Theo giới quan sát, nếu Mỹ gây sức ép quá đáng, Iran thậm chí có thể phản ứng tiêu cực.

Iran có trong tay kho vũ khí đạn đạo lớn.

Iran hiện sở hữu nhiều vũ khí chiến tranh đặc biệt mà cường quốc quân sự số 1 như Mỹ cũng phải dè chừng. Công cụ nguy hiểm nhất là kho vũ khí đạn đạo cực lớn, nổi bật là tên lửa liên lục địa Sejjil.

Iran vốn là một trong những quốc gia rất chú trọng đầu tư nghiên cứu và phát triển tên lửa đạn đạo. Từ giữa thập niên 1980 đến cuối những năm 1990, Iran đã tiến hành 23 chương trình phát triển tên lửa. Năm 2001, quốc gia này có 9 chương trình sản xuất và phát triển tên lửa đạn đạo.

Sejil-2 (phải) và tên lửa Qiam (trái)

Sejjil (Đất sét nung) là tên lửa tầm trung nhiên liệu rắn, được Iran thử nghiệm lần đầu năm 2008. Vũ khí này giúp rút ngắn thời gian sẵn sàng chiến đấu từ vài giờ xuống còn vài chục phút.

Sejjil có tầm bắn từ 2.000 đến 2.500km, có thể mang đầu đạn nặng 750kg. Ở phạm vi tấn công này, Iran có thể bắn tới lãnh thổ Israel, thậm chí cả các khu vực Đông Nam châu Âu.

Tên lửa liên lục địa Sejjil

Phiên bản nâng cấp Sejjil-2 được tiến hành thử nghiệm vào năm 2009. Chuẩn tướng Abdollah Araghi, Phó tư lệnh Lục quân Iran từng tuyên bố Sejjil-2 cho phép Iran nhắm vào bất kỳ mục tiêu nào đe dọa nước này. Theo Global Security, Sejjil-2 là tên lửa hai giai đoạn, có khả năng bắn xa 2.510km với đầu đạn 750kg hoặc giữ nguyên tầm bắn 2.000km với đầu đạn nặng 1 tấn.

Tên lửa Sejjil

Sự tiến bộ lớn nhất của Sejjil-2 là tính chính xác, điều mà tên lửa đạn đạo Iran thường thiếu. Các quan chức quốc phòng Iran cho biết, so với Sejjil-1, Sejjil-2 được trang bị một hệ thống định vị mới cũng như các cảm biến chính xác và tinh vi hơn nhiều.

Tên lửa Sejjil

Một số nguồn tin cho biết, Iran đang phát triển phiên bản Sejjil-3, tên lửa ba giai đoạn có tầm bắn khoảng 4.000km.

Clip tên lửa Sejjil của Iran:

Thanh Hảo