Những ngày không quên tập 16: Thư sôi máu khi nhìn thấy Quốc

Mặc dù một số giáo viên đã ngừng sử dụng công cụ phát hiện AI, nhiều trường đại học và trung học vẫn dựa vào những công cụ này để phát hiện gian lận. Ảnh: Bloomberg.

Từ khi ChatGPT ra mắt, trường học và giảng viên đã liên tục phải điều chỉnh phương pháp dạy và học để thích ứng. Tuy nhiên, những công cụ phát hiện AI vẫn chưa đạt đến mức hoàn hảo.

Trong hàng triệu bài tập được nộp mỗi năm, một tỷ lệ sai sót nhỏ cũng đủ gây ra hệ lụy nghiêm trọng, đặc biệt là khi học sinh vô tình bị gán mác gian lận.

Bị đổ oan là đạo văn do AI viết

Moira Olmsted là một trường hợp điển hình. Cô trở lại học sau khi nghỉ một thời gian vì dịch bệnh và muốn sớm hoàn tất khóa học để trở thành giáo viên. Trong học kỳ đầu tại Đại học Central Methodist, cô đã nhận điểm “0” cho bài tập vì bị công cụ phát hiện AI gắn cờ là “do AI tạo ra”.

Dù cố gắng giải thích về cách viết “chuẩn mực” của mình vì cô thuộc phổ tự kỷ (ASD) và có cách diễn đạt cụ thể, Olmsted vẫn bị giáo viên cảnh cáo rằng nếu xảy ra lần nữa, cô sẽ bị xem như đã đạo văn.

Không chỉ riêng Olmsted, hàng trăm, hàng nghìn sinh viên khác cũng đang phải đối mặt với áp lực tương tự. Theo một khảo sát của Center for Democracy & Technology, có đến 2/3 giáo viên thường xuyên sử dụng công cụ phát hiện AI để đánh giá bài làm của học sinh. Một lỗi nhỏ trong các công cụ này cũng có thể gây ra hậu quả lớn khi áp dụng ở quy mô toàn quốc, thậm chí toàn cầu.

Bài viết bị gắn nhãn là AI của Moira Olmsted. Ảnh: Bloomberg.

Bloombergđã thử nghiệm 2 công cụ phát hiện AI hàng đầu, GPTZero và Copyleaks, trên 500 bài luận nộp vào Đại học Texas A&M năm 2022, trước khi ChatGPT xuất hiện. Kết quả cho thấy các công cụ phát hiện AI có độ sai lệch từ 1-2%. Chúng gán nhãn các bài luận này có khả năng “do AI tạo ra” dù thực tế là do sinh viên tự viết.

Những lỗi sai này càng gây khó khăn cho những học sinh không sử dụng tiếng Anh như ngôn ngữ mẹ đẻ, hoặc có phong cách viết đơn giản, dễ bị hiểu nhầm là máy móc. Theo nghiên cứu từ Đại học Stanford năm 2023, khi kiểm tra các bài viết của học sinh lớp 8 sinh ra tại Mỹ, công cụ phát hiện AI hoạt động gần như hoàn hảo. Tuy nhiên, khi kiểm tra các bài viết của học sinh không phải người bản ngữ, hơn một nửa đã bị gắn cờ là “do AI tạo ra”.

Ken Sahib, một học sinh từng sống tại Italy và sau đó chuyển đến học tại New York, cũng rơi vào tình huống tương tự. Một bài tóm tắt trong môn Nhập môn Mạng máy tính tại Berkeley College đã bị điểm “0”. Khi anh chất vấn, giáo viên chỉ trả lời: “Mỗi công cụ tôi thử đều cho ra kết quả rằng bài này là do AI viết”. Cuối cùng, Sahib vẫn qua môn nhưng mối quan hệ của anh với giáo viên dần rạn nứt.

Mặc dù một số giáo viên đã ngừng sử dụng công cụ phát hiện AI và thay đổi chương trình giảng dạy để tích hợp công nghệ, nhiều trường đại học và trung học vẫn dựa vào những công cụ này để phát hiện gian lận. Kể từ năm 2019, các startup trong lĩnh vực phát hiện AI đã thu hút khoảng 28 triệu USD đầu tư, hầu hết là từ khi ChatGPT ra mắt.

Với các công ty phát hiện deepfake, có thể kiểm tra văn bản, hình ảnh, âm thanh và video do AI tạo ra, họ huy động được hơn 300 triệu USD vào năm 2023, tăng từ khoảng 65 triệu USD của năm trước, theo PitchBook.

Bot phát hiện AI cũng có điểm mù

Điều này đã tạo nên một bầu không khí lo lắng và căng thẳng trong lớp học. Nhiều sinh viên phải dành thêm thời gian để đảm bảo bài làm của mình không bị hiểu sai.

Nathan Mendoza, sinh viên ngành kỹ thuật hóa học tại Đại học California, sử dụng GPTZero để kiểm tra trước các bài viết của mình, thậm chí phải chỉnh sửa lại cách diễn đạt để không bị nhận diện là AI.

Các công cụ hỗ trợ như Grammarly - một ứng dụng trị giá 13 tỷ USD, từng được sinh viên sử dụng rộng rãi nhưng giờ đây cũng có thể làm tăng khả năng bài viết bị cho là do AI tạo ra.

Một số sinh viên đã gỡ bỏ các ứng dụng như Grammarly vì lo ngại sử dụng chúng sẽ khiến bài viết của họ bị gắn mác AI. Trong khi đó, các dịch vụ như “AI Humanizer” đã trở thành giải pháp tạm thời.

Chúng có thể gợi ý ngữ pháp, chỉnh sửa cấu trúc và từ vựng nhằm giúp bài viết trở nên giống người viết hơn, qua đó có thể vượt qua các công cụ phát hiện AI. Tuy nhiên, điều này lại càng tạo ra một vòng lặp giữa công cụ phát hiện và công cụ “nhân hóa” AI.

Từ khi ChatGPT ra đời, công cụ phát hiện AI mọc lên ngày càng nhiều. Ảnh: Bloomberg.

Edward Tian, ​​​​người sáng lập và CEO của GPTZero, cho biết: “Mọi máy phát hiện AI đều có điểm mù”. Tian đã xây dựng GPTZero vào đầu năm 2023 và hiện có 4 triệu người dùng tính đến tháng 7/2024.

Trình phát hiện AI thường đánh giá độ phức tạp trong văn bản để xem là người hay máy viết. Giáo sư khoa học dữ liệu y sinh James Zou tại Đại học Stanford cho biết: “Nếu từ ngữ mang hàm ý chung chung, có tính công thức hơn, văn bản đó có nguy cơ bị gắn mác là AI viết cao hơn”.

Đơn cử như website phát hiện AI QuillBot khuyến cáo rằng “nội dung do AI tạo ra có thể chứa các từ lặp đi lặp lại, cách diễn đạt vụng về và mạch viết không tự nhiên, bị ngắt quãng”.

Trong khi đó, GPTZero lại đo lường mức độ phức tạp thay đổi xuyên suốt một văn bản. Theo công ty, không giống như AI, “mọi người thường thay đổi cách viết câu và diễn đạt rất nhiều lần trong suốt một tài liệu”.

Theo Bloomberg, học sinh giờ đây đang phải đối mặt với nỗi lo bị gán ghép với những lời buộc tội “do AI tạo ra” mà không có cơ hội để tự minh oan. Những người như Olmsted thận trọng đến mức phải dùng Google Docs, ghi lại toàn bộ quá trình làm bài của mình để có bằng chứng chứng minh.

Với nhiều người, AI không phải là điều cần loại bỏ mà là một công cụ cần được sử dụng thông minh và linh hoạt hơn. Adam Lloyd, giáo sư tiếng Anh tại Đại học Maryland, cho rằng thay vì cấm cản, giáo viên cần có một cái nhìn khách quan hơn.

“Việc xem AI là thứ cần phải loại bỏ khỏi lớp học hoặc không khuyến khích học sinh sử dụng là một sai lầm”, ông nói. Bởi lẽ, công nghệ là một phần không thể tránh khỏi của tương lai.

Dùng ChatGPT thế nào để không tạo ra nội dung vô tri

Sự phát triển của AI mở ra nhiều tiềm năng nhưng cũng có không ít mối lo đối với ngành xuất bản, đặc biệt là nhóm tác giả viết sách.

Các tác giả sách cần phải chấp nhận sự vươn lên của AI, sử dụng chúng như một "siêu trợ lý" thay vì chối bỏ trào lưu. Chia sẻ với Tri thức - Znews, nhiều cây viết cho rằng người làm sách vẫn có thể đứng vững trong thời đại AI nếu biết cách tận dụng sức mạnh của trí tuệ nhân tạo.

Ngày 4/10, cô Vân và 2 thầy giáo khác trong Ban giám hiệu nhà trường bất ngờ nhận hàng trăm cuộc gọi, tin nhắn từ bên cho vay nợ với nội dung yêu cầu anh Th. trả tiền. Các đối tượng cho rằng nếu anh Th. không trả tiền đồng nghĩa với việc Ban giám hiệu đã bao che cho cấp dưới.

Theo cô Vân, không chỉ “khủng bố” bằng gọi điện thoại, nhắn tin, những ngày sau đó các đối tượng còn đăng tải nội dung đòi nợ, bịa đặt chuyện cô có quan hệ tình cảm với bảo vệ Th. lên trang Facebook nhà trường, người thân, bạn bè…

“Trường Nguyễn Khuyến có đến 1.880 học sinh. Ngay khi có thông tin trên, nhiều phụ huynh, học sinh hoang mang, đồn đoán về tư cách nhà giáo của Ban giám hiệu nhà trường, gây ảnh hưởng lớn đến việc học tập của học sinh cũng như danh dự của người liên quan”, cô Vân lo lắng chia sẻ.

Nữ hiệu trưởng cho biết qua cuộc họp giữa Ban giám hiệu nhà trường và anh Nguyễn Thanh Th., người này thừa nhận đã vay tiền của 3 công ty tài chính qua mạng với khoảng 36 triệu đồng. Tuy nhiên, đến nay số tiền lãi và gốc phải nộp hơn 63 triệu đồng. Anh Th. thừa nhận vì mình không trả được nợ nên hình ảnh của lãnh đạo trường mới bị các đối tượng bôi nhọ.

Sau cuộc họp, nhà trường đã có quyết định cho nghỉ việc từ ngày 6/11 đối với anh Th..

“Trong khi chờ kết luận của cơ quan công an, chúng tôi đành cầu cứu đến cơ quan báo chí là các kênh thông tin chính thống để đính chính, minh oan cho Ban giám hiệu nhà trường. Qua đó nhằm ổn định tâm lý, tinh thần cho giáo viên, phụ huynh, học sinh nhà trường”, cô Trần Thị Kim Vân nói.

Học sinh lớp 9 ở Cần Thơ bị bảo vệ trường đánh gãy xương hàm

Cặp vợ chồng miền Tây 7 năm mòn mỏi chữa hiếm muộn để đón đứa còn đầu. Ảnh: BSCC

Năm 2015, bác sĩ kiểm tra bộ nhiễm sắc thể của hai vơ chồng tại khoa Xét nghiệm Di truyền y học, kết quả ghi nhận người vợ có trao đổi đoạn cân bằng nhiễm sắc thể số 6 và 7. Hậu quả là người mẹ hay bị sảy thai liên tiếp và mang thai dị tật trên 50%. Thăm khám đều đặn theo đúng chỉ định của các bác sĩ Sản khoa, gần một năm sau chị C tiếp tục thụ thai tự nhiên. Theo dõi thai  tại nhà, đến khi phát triển đến 20 tuần, niềm vui chưa kịp đong đầy người mẹ đi siêu âm phát hiện da gáy dày, bất sản xương mũi. Chị DC trở lại bệnh viện Từ Dũ thăm khám bác sĩ còn được phát hiện, thai có nhiễm sắc thể số 7 bất thường (dư 1 phần cánh dài của nhiễm sắc thể số 6). Người mẹ đành phải chấm dứt thai kỳ ở tuổi thai 24 tuần.

Sau 3 lần mang thai thất bại, cặp vợ chồng được Khoa di truyền bệnh viện tư vấn phương pháp “thực hiện thụ tinh ống nghiệm và xét nghiệm di truyền trước làm tổ” nhưng không thể.

Cuối năm 2017, người vợ mang thai tự nhiên lần thứ 4, song thai lần này cũng bị bất thường nhiễm sắc thể như lần 3 và phải ngưng thai kỳ ở tuần thứ 24 tuổi.

Đến năm 2018, cặp vợ chồng bắt đầu một hành trình “tìm con” bằng phương pháp mới, phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm và xét nghiệm di truyền trước làm tổ (Pre-implantation genetic testing - PGT). 

 Kết quả PGT-SR của phôi có mất đoạn cánh dài nhiễm sắc thể số 2 và lặp đoạn cánh dài nhiễm sắc thể 15 được khảo sát bằng phương pháp arrayCGH.

Ê-kíp 2 khoa Hiếm muộn và Xét nghiệm di truyền y học phối hợp tiến hành chọc hút trứng làm thụ tinh trong ống nghiệm và phôi được sinh thiết chuyển qua xét nghiệm di truyền.

Từ vài tế bào sinh thiết của 2 phôi, các bác sĩ và nhân viên khoa Xét nghiệm di truyền y học đã sử dụng kỹ thuật tiên tiến khuếch đại bộ gen và Array CGH để khảo sát bất thường số lượng và cấu trúc bộ nhiễm sắc thể.  May mắn, cặp vợ chồng có được 1 phôi có bộ nhiễm sắc thể bình thường. Sau đó, phôi được chuyển vào tử cung để khởi đầu cho quá trình làm tổ và thụ thai. Sau khi khám và siêu âm thai kì ở những tuần đầu cho thấy sự ổn định và bác sĩ dự sinh vào tầm giữa tháng 7/2019.

Ca sanh mổ của người vợ do đích thân bác sĩ Nguyễn Bá Mỹ Nhi, Phó Giám đốc bệnh viện phẫu thuật lấy, bé trai chào đời với cân nặng 3,900 gram. Cặp vợ chồng hạnh phúc hơn khi kết quả nhiễm sắc thể đồ của bé sau sinh hoàn toàn bình thường. Hiện, em bé và mẹ khỏe mạnh được cho xuất viện.

Được biết, đây là ca điều trị hiếm muộn thành công thứ hai với kỹ thuật xét nghiệm di truyền trước làm tổ (PGT). Theo bác sĩ, kỹ thuật này đòi hỏi các nhà phôi thai học có tay nghề, khéo léo để sinh thiết lấy được tế bào mà không gây tổn thương cho phôi và cần phải sử dụng kỹ thuật di truyền công nghệ cao để có thể xét nghiệm và phân tích được bộ nhiễm sắc thể từ một vài tế bào.

Phan Nhơn