Năm 2010, gần như không ai nói về AI, thế mà lúc này đây gần như 24/24 lúc này chúng ta nói về AI (trí tuệ nhân tạo): khả năng tạo dựng văn bản, chế tạo thuốc và chữa bệnh, xử lý đồ họa, nhận diện giọng nói và khuôn mặt, chuyển động robot,… Và trong khi đang liệt kê những thành tựu đó, có lẽ cơn sóng thần này đã bỏ tôi lại rất xa phía sau.

Chúng ta đều hồ hởi đón nhận những gì AI mang lại, nhưng lờ mờ cảm thấy nỗi lo sợ khi chưa trả lời được câu hỏi: AI sẽ đi tới đâu và có thể kiềm tỏa được hay không?

Thông tin cập nhật về AI

Đó là câu hỏi khiến cả thế giới quan tâm. Chính vì vậy The Coming Wave, vừa xuất bản vào cuối năm 2023, ngay lập tức được đón nhật nồng nhiệt và xuất hiện trong một loạt các bảng xếp hạng sách.

Mustafa Suleyman, tác giả của The Coming Wave, là nhà sáng lập DeepMind - một công ty về trí tuệ nhân tạo nay thuộc Google. Năm 2019, ông nhận được Huân chương Xuất sắc của Anh vì đóng góp trong lĩnh vực công nghệ Vương quốc Anh, đồng thời nhận Giải thưởng Người có tầm nhìn ở Thung lũng Silicon.

Sách Sóng thần công nghệ. Ảnh: Tuấn Bình.

Chỉ chưa đầy sáu tháng khi sách ra mắt trên thế giới, độc giả Việt Nam đã được tiếp cận với những thông tin cập nhật nhất về trí tuệ nhân tạo đó. Tên sách chuyển ngữ cũng là cả một câu chuyện, người sáng lập Times Book - ông Vũ Trọng Đại - chia sẻ: “Đầu tháng một năm nay, khi cuốn sách The Coming Wave của Mustafa Suleyman vừa dịch xong, câu hỏi đầu tiên của tôi là: Tên sách tiếng Việt thế nào cho hay mà vẫn sát nghĩa nhỉ? Tôi đọc bản dịch, đọc các bài báo về AI, về Suleyman để tìm ý tưởng. Đến ngày thứ năm, tôi đọc được bài điểm sách trên tờ The Guardianvề chính cuốn sách này: nó chính là thứ chúng tôi tìm kiếm. Tên của bài điểm sách chứa một từ khóa tuyệt vời: 'A Tech Tsunami' (Sóng thần Công nghệ)".

Không ai hiểu rõ tác phẩm hơn người dịch. Dịch giả Vũ Hoàng Linh chia sẻ: "Thay vì việc kể ra những thành tựu của AI và tiềm năng của nó, mục đích chính của Sóng thần Công nghệlà nói tới các thách thức mà trí tuệ nhân tạo sẽ đặt ra đối với xã hội loài người trong thời gian tới, khi nó đang tạo ra một cuộc cách mạng, có những nội dung sâu và rộng, với quá nhiều yếu tố chưa được biết đến, có lẽ còn hơn các cuộc cách mạng công nghệ thông tin của thế kỷ XX và cách mạng công nghiệp của thế kỷ XIX".

Làn sóng sắp tới xác lập bằng hai công nghệ cốt lõi: trí tuệ nhân tạo (AI) và sinh học tổng hợp. Hai công nghệ này sẽ cùng nhau mở ra bình minh mới cho nhân loại, tạo ra của cải và thặng dư chưa từng thấy. Tuy nhiên, công nghệ phát triển nhanh chóng cũng có nguy cơ tạo điều kiện cho hàng loạt tác nhân xấu gây ra sự gián đoạn, bất ổn và thậm chí là thảm họa ở quy mô không thể tưởng tượng được. Làn sóng này tạo ra thách thức to lớn sẽ định hình thế kỷ XXI: Tương lai của chúng ta vừa phụ thuộc vào những công nghệ này vừa bị chúng đe dọa.

Một khi chín muồi, những công nghệ mới nổi này sẽ lan rộng nhanh chóng, dần dần rẻ hơn, dễ tiếp cận hơn và phổ biến trong toàn xã hội. Chúng sẽ mang lại tiến bộ y tế mới phi thường và nhiều đột phá về năng lượng sạch, tạo ra không chỉ hoạt động kinh doanh mới mà còn là các ngành công nghiệp mới, cũng như cải thiện chất lượng cuộc sống ở hầu hết mọi lĩnh vực hiện nay.

Thế lưỡng nan của nhân loại trước AI và công nghệ sinh học

Thế nhưng, bên cạnh những lợi ích này, AI, sinh học tổng hợp và các hình thức công nghệ tiên tiến khác cũng mang đến xác suất cao rủi ro cực đoan ở quy mô đáng lo ngại. Công nghệ có thể trở thành mối đe dọa tồn vong đối với các quốc gia - rủi ro mang tính cốt yếu đến mức có thể phá vỡ hoặc thậm chí lật đổ trật tự địa chính trị hiện tại.

Công nghệ mở ra con đường cho các cuộc tấn công mạng quy mô lớn với sự hỗ trợ của AI, các cuộc chiến tranh tự động hóa có thể tàn phá cả quốc gia, gây ra đại dịch có chủ đích và thế giới chịu sự chi phối của các thế lực không thể lý giải dường như mang sức mạnh toàn năng. Khả năng xảy ra từng hiện tượng có thể nhỏ, nhưng hậu quả để lại có thể vô cùng chấn động. Dù cho xác suất xảy ra kết quả như này cực thấp, chúng ta vẫn phải chú ý ngay từ bây giờ.

Những tác động tiêu cực của công nghệ là điều mà nhân loại phải đối mặt. Ảnh: New Scientist

Khi đó, để đối phó với xác suất xảy ra rủi ro thảm khốc như vậy, một số quốc gia sẽ phản ứng bằng hình thức độc tài chuyên chế mang tính công nghệ cao nhằm làm chậm sự lan rộng của những quyền lực mới này. Như thế sẽ cần mức độ giám sát rất lớn cùng đó là sự xâm nhập thô bạo vào cuộc sống riêng tư của chúng ta. Kiểm soát chặt chẽ công nghệ có thể dẫn đến mọi thứ với mọi người dân luôn bị theo dõi trong một hệ thống giám sát toàn cầu hắc ám, được biện minh bằng mong muốn đề phòng khả năng xảy ra những kết quả cực đoan nhất.

Chắc chắn có khả năng xuất hiện viễn cảnh như trong tác phẩm 1984 của George Orwell. Lệnh cấm, tẩy chay và đình trệ sẽ là điều tiếp theo. Liệu có thể ngừng phát triển công nghệ mới và áp đặt hàng loạt lệnh đình chỉ không? Không thể.

Đứng trước giá trị địa chiến lược và thương mại to lớn của công nghệ mới, khó có quốc gia hay tập đoàn nào chịu đơn phương từ bỏ những sức mạnh mang tính biến đổi do những đột phá này mang lại. Hơn nữa, bản thân việc cấm phát triển công nghệ mới chính là rủi ro: Theo lịch sử, các xã hội trì trệ về công nghệ thường không ổn định và dễ sụp đổ. Rốt cuộc, họ mất đi khả năng giải quyết vấn đề và khả năng tiến bộ.

Từ đây trở đi, dù chọn theo đuổi hay không theo đuổi công nghệ mới, đều tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Xác suất có thể xoay xở, vượt qua được "lối đi hẹp" và tránh được một trong hai kết quả - một là xã hội tăm tối dưới chế độ độc tài công nghệ, một là thảm họa do quá cởi mở - ngày càng thấp theo thời gian khi công nghệ dần mạnh hơn, rẻ hơn, phổ biến hơn và rủi ro ngày càng tích tụ.

Tuy nhiên, thoái lui cũng không phải phương án có thể lựa chọn. Ngay cả khi lo ngại về rủi ro của công nghệ mới, chúng ta vẫn cần đến những lợi ích tuyệt vời từ công nghệ của làn sóng sắp tới hơn bao giờ hết.

Vấn đề nan giải là từ giờ, sớm hay muộn, một thế hệ công nghệ có tác động mạnh mẽ sẽ đến. Liệu nó có đưa nhân loại đến kết cục thảm khốc và đen tối? Đây là vấn đề lớn nhất của thế kỷ XXI.

Đây là cuốn sách được Yuval Noah Harari (tác giả Lược sử loài người), người có lẽ có công nhất trong việc phổ cập những nguy và cơ của cách mạng AI với xã hội loài người, cho là một trong 11 cuốn sách đáng đọc nhất trong năm 2023.

Nếu trong các cuộc cách mạng công nghệ trước đây, tâm thế của nhân loại là lạc quan, thậm chí quá lạc quan về những gì nó có thể mang lại, thì cuộc cách mạng AI và sinh học tổng hợp lần này, bên cạnh sự lạc quan còn là sự lo âu không hề nhỏ. Lần đầu tiên, con người e sợ rằng họ có thể trở thành một phiên bản của Frankeinstein và không biết chắc chiếc hộp Pandora kia sẽ mở ra cái gì.

Bài viết của độc giả Nguyễn Tuấn Bình, được gửi từ email "ng...binh@gmail.com".

WhatsApp

WhatsApp là một trong những ứng dụng chat được mã hoá phổ biến nhất trên thị trường hiện nay. Do đó, đây sẽ là một lựa chọn tốt nếu bạn muốn chuyển sang sử dụng một nền tảng chat an toàn hơn nhưng vẫn có nhiều bạn bè đang cùng sử dụng.

Đây cũng được xem là một công cụ chat toàn diện với rất nhiều các tính năng và được mã hoá đầu cuối. Facebook cũng đã từng "copy" khá nhiều tính năng từ ứng dụng này và đưa lên trên Facebook Messenger. Đây cũng là một trong những điểm yếu khi Facebook hiện đã sở hữu WhatsApp, và họ có thể thu thập các thông tin từ bạn, ví dụ như vị trí, cho các mục đích quảng cáo. Tuy nhiên, Facebook sẽ không thể đọc được tin nhắn của bạn đâu.

Ưu điểm:

- Là một ứng dụng chat rất phổ biến và thường được sử dụng trong mục đích công việc

- Mã hoá không chỉ với các đoạn chat mà còn cả với các cuộc gọi

- Miễn phí (gồm cả các cuộc gọi nội địa và quốc tế)

- Chat nhóm

- Có hỗ trợ bản web

- Chia sẻ được vị trí

Nhược điểm:

- Thuộc sở hữu của Facebook.

Giá: Miễn phí

Telegram

Có thể WhatsApp còn một chút xa lạ với nhiều người, nhưng Telegram hẳn đã rất quen thuộc rồi, đặc biệt là trong các mục đích công việc. Tuy vậy, tính năng mã hoá đầu cuối của Telegram lại không được bật mặc định cho mọi đoạn chat. Mặc dù các luồng chat vẫn được mã hoá (nhưng không phải mã hoá đầu cuối) nên nếu bạn chỉ chat thông thường thì sẽ vẫn chưa đảm bảo được an toàn nhất có thể. 

Nếu muốn tăng thêm độ bảo mật, bạn hãy bắt đầu đoạn chat và cần chọn "Secret Chat" để chắc chắn bật tính năng mã hoá đầu cuối nhé.

Ưu điểm:

- Ẩn tin nhắn

- Miễn phí

- Chat nhóm

- Gửi file

- Hỗ trợ tốt cho developer và có thể tạo các chatbot cho mục đích riêng

Nhược điểm:

- Không mặc định bật mã hoá đầu cuối

Giá: Miễn phí

Viber

Viber là một ứng dụng chat được mã hoá và đa nền tảng. Tất nhiên, Viber cũng hỗ trợ mã hoá đầu cuối trên tất cả các nền tảng hỗ trợ như Mac, PC, iOS và Android. Ứng dụng cũng sử dụng hệ thống mã màu để cho người dùng nhận thấy được mức độ mã hoá của đoạn chat đó.

Đoạn chat màu xám sẽ cho biết đoạn chat đã được mã hoá. Nếu đoạn chat có màu xanh lá cây, chứng tỏ nó đã được mã hoá với một liên hệ đáng tin cậy. Và đoạn chat màu đỏ có nghĩa là nó đang có vấn đề với khoá xác thực.Bạn cũng có thể lựa chọn để ấn bất kỳ cuộc trò chuyện cụ thể nào khỏi màn hình của mình và truy cập chúng về sau.

Ưu điểm:

- Hỗ trợ đa nền tảng

- Hỗ trợ gọi điện

- Thể hiện tính bảo mật của đoạn chat theo màu sắc

Nhược điểm:

- Không lưu lại được lịch sử chat khi thay đổi thiết bị mới

Giá: Miễn phí

Signal

Signal là một lựa chọn rất uy tín với khả năng mã hoá đầu cuối mà không hề có quảng cáo hay tính phí. Tuy vậy, app cũng có một vài hạn chế nhỏ như giới hạn kích thước file nhỏ và không thể thay đổi số điện thoại của tài khoản. Nhưng về cơ bản thì đây vẫn là một ứng dụng chat rất tuyệt đấy.

Ưu điểm:

- Mã hoá cả đối với các cuộc gọi

- Miễn phí và không hề có quảng cáo (người dùng có thể donate thêm cho Signal)

- Chat nhóm

- Nền tảng mở (open source)

Nhược điểm:

- Giới hạn kích thước file nhỏ so với hầu hết các ứng dụng khác

- Không có gọi nhóm hay gọi video

- Không thể thay đổi số điện thoại gắn liền với tài khoản

Giá: Miễn phí

Threema

Nếu bạn muốn chat một cách thực sự ẩn danh thì đây chính là lựa chọn phù hợp nhất. Sau khi đăng ký, bạn sẽ nhận được một Threema ID duy nhất thay vì phải cung cấp số điện thoại hoặc địa chỉ email để tham gia.

Tuy vậy, không giống như những ứng dụng phía trên, để sử dụng Threema, bạn sẽ phải bỏ ra một số tiền ban đầu là 4.99$. Tuy vậy, khi so với mức độ ẩn danh mà ứng dụng này đem lại, thì mức giá này cũng "đáng" lắm đấy chứ.

Ưu điểm:

- Không cần cung cấp số điện thoại hay địa chỉ email

- Có thể gửi bất kỳ loại file nào

- Hỗ trợ chat nhóm

- Mã hoá cả đối với các cuộc gọi

Nhược điểm:

- Không miễn phí

- Chức năng gọi điện chỉ có sẵn với iOS 9 trở lên

- Hiện chưa có tính năng gọi video call (vẫn đang trong giai đoạn beta)

- Không phải mã nguồn mở

Giá: 4.99$

Dust

Điểm nhấn của Dust chính là khả năng thu hồi và tự động xoá tin nhắn. Người dùng có thể xoá tin nhắn ở cả phía gửi và phía nhận và cả lịch sử chat cũng sẽ tự động xoá sau 24 giờ.

Ưu điểm:

- Có thể thu hồi tin nhắn bất kỳ khi nào

- Lịch sử chat sẽ bị xoá sau 24 giờ

- Miễn phí

Nhược điểm:

- Thiếu hụt nhiều tính năng so với các app chat khác

- Sẽ không phải là một lựa chọn tốt nếu bạn muốn lưu trữ các đoạn tin nhắn

Giá: Miễn phí

Ngoài ra, có thể bạn đã biết, Facebook Messenger cũng cho phép bạn chat riêng tư đấy. Các tin nhắn sẽ được mã hoá theo thiết bị, và chỉ đúng tài khoản, đúng thiết bị thì người nhận mới có thể xem được tin nhắn. Tin nhắn sẽ được tự động xoá sau một khoảng thời gian nhất định (do người dùng thiết đặt).

Hoặc chẳng nói đâu xa, ngay chính iMessage và FaceTime cũng có hỗ trợ mã hoá đầu cuối, nhưng những ứng dụng này sẽ chỉ hạn chế cho các thiết bị của Apple với nhau mà thôi. Sắp tới, iOS 14 cũng sẽ mang tới nhiều tính năng hấp dẫn cho iMessage.

Trên đây là những ứng dụng mã hoá tốt nhất hiện nay mà bạn có thể cân nhắc để sử dụng, tránh những trường hợp đáng tiếc khi bị xâm phạm và tiết lộ những đoạn chat nhạy cảm mang tính cá nhân.

(Theo Tổ Quốc)

Từ chuyện Facebook Quang Hải bị hacker tấn công, nhìn lại 3 cách bảo vệ tài khoản Facebook của bạn để tránh tình trạng tương tự

Facebook thực sự là mảnh đất màu mỡ với giới hacker. Bằng chứng là nhiều tài khoản Facebook của người dùng đã bị đánh cắp và gần đây nhất chính là vụ cầu thủ Quảng Hải bị hacker tấn công Facebook, để lộ thông tin riêng tư.