"Ông có mặt ở trận Điện Biên Phủ chứ?"

"Có chứ, tôi đã vẽ rất nhiều trong trận chiến".

"Ông còn giữ được bức nào không?"

"Tất nhiên rồi", ông đáp.

Tôi quyết tìm hiểu sâu hơn, vì hẳn là ông Tâm đã lưu giữ được nhiều tài liệu hơn hầu hết các nghệ sĩ mà tôi đã đến thăm. Tôi đã xem vài cuốn kí họa thời chiến và rất muốn khám phá mọi cuốn nhật kí về thời đó.

"Ông có ghi nhật kí trong trận chiến không?", Tôi mạo muội hỏi.

Thay vì trả lời, ông kẹp điếu thuốc vào môi, trầm ngâm một lúc rồi lên lầu. Bà Lân mời thêm tôi món nem rán trong lúc chờ đợi. Tôi không chắc tiếp theo sẽ ra sao. Ông Tâm trở xuống, mang theo một hộp giấy bồi cũ kĩ. Nó bị bỏ quên dưới tủ quần áo hoặc gầm giường lâu đến nỗi lớp bụi đen ẩm ướt dày 5 phân đã phủ kín mặt hộp. Bên trong là tập nhật kí được bọc ni-lông để chống mối mọt ăn mòn di sản hội họa của Việt Nam. Ông lấy ra một cuốn sổ bọc trong một mảnh vải giờ đã bạc màu, nhưng ngày xưa hẳn là xanh thắm.

Đó là nội dung cuộc trò chuyện giữa Sherry Buchanan, biên tập viên nhà xuất bản Asia Ink với phóng viên chiến trường Phạm Thanh Tâm tại nhà riêng của họa sĩ tại căn ngõ nhỏ ở thành phố Hồ Chí Minh.

Chính từ cuộc gặp gỡ ấy, cuốn sách Kí họa trong chiến hàobản tiếng Anh được Nhà xuất bản Asia Ink ấn hành năm 2005 và được đánh giá là "đã mang đến một cái nhìn đặc biệt mới lạ về trận chiến oai hùng của thế kỉ XX".

Hai mươi năm sau, nhân Lễ kỉ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ, Nhà xuất bản Kim Đồng đã đưa lại cuốn nhật kí về với độc giả Việt Nam và xuất bản bản thảo gốc cùng những bức vẽ và kí họa của Phạm Thanh Tâm.

Sách Kí họa trong chiến hào. Ảnh: Tuấn Bình.

Họa sĩ Phạm Thanh Tâm sinh năm 1932 tại Hải Phòng, quê gốc Nam Định. Ông theo học một trong những khóa Mĩ thuật kháng chiến đầu tiên được mở ở chiến khu, với sự dìu dắt của các họa sĩ bậc thầy Mai Văn Nam, Lương Xuân Nhị, Bùi Xuân Phái...

Mười bảy tuổi, Phạm Thanh Tâm nhập ngũ và trở thành phóng viên chiến trường kiêm họa sĩ trong cả hai cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc: Kháng chiến chống Pháp và Kháng chiến chống Mĩ. Ông từng tham gia các chiến dịch Điện Biên Phủ (1954) và Khe Sanh (1968). Ông nghỉ hưu với quân hàm Đại tá và qua đời tại Thành phố Hồ Chí Minh năm 2019.

Các tác phẩm của ông hiện là một phần trong bộ sưu tập tranh thời chiến của Bảo tàng Mĩ thuật Thành phố Hồ Chí Minh, Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam và Bảo tàng Anh Quốc.

Người phóng viên chiến trường Phạm Thanh Tâm đã viết cuốn nhật kí đặc biệt này trong cuộc hành quân từ Yên Bái bắt đầu ngày 21/2 đến tháng 3/1954 và năm mươi lăm ngày của chiến dịch Điện Biên Phủ. Nhật kí là cuốn sổ tay khổ 14x24 cm, được tái hiện ở khổ cuốn sách này, gồm 44 trang viết tay bằng bút mực.

Điểm xuyết nhật kí là những bức tiểu họa vẽ đồng đội, xe Molotova, bản đồ, cả bức chân dung tự họa tác giả ngồi trên đất, nghiêng đầu cắm cúi viết trong tư thế quen thuộc trong chiến hào ngoài mặt trận.

Tư liệu lịch sử quan trọng này chiếu rọi một nhãn quan độc đáo về những khía cạnh ít được biết đến của cuộc chiến từ phía Việt Nam, đặc biệt là lòng dũng cảm, sức chịu đựng gian khổ, hi sinh của những người lính Việt Minh.

Theo nhận xét của Jessica Harrison-Hall, Giám tuyển bộ phận Gốm sứ Trung Hoa và Nghệ thuật Việt Nam tại Bảo tàng Anh, nhận xét về các bức vẽ của Phạm Thanh Tâm:“Những ghi chép về chiến trường, lời kể của người lính và những quan sát cá nhân của Phạm Thanh Tâm mang vẻ chân thực và sâu sắc, thấm đượm tình đồng chí của các chiến sĩ. Mặc dù chính thức gia nhập Đại đoàn với tư cách là phóng viên chứ không phải là quân nhân nhưng ông vẫn là một trong số họ. Lúc đó, ông hai mươi hai tuổi, gần gũi thân thiết với những người lính tuổi đời mới mười tám đôi mươi. Ông không có vũ khí nên tin tưởng những người đồng đội cầm súng bằng cả mạng sống của mình".

Ấn bản tiếng Việt sử dụng tư liệu thiết kế và hình ảnh của ấn bản tiếng Anh Drawing Under Fire: War diary of a young Vietnamese artistdo nhà xuất bản Asia Ink ấn hành.

Phần lời dẫn xen kẽ giữa các trang nhật kí cũng được dịch từ ấn bản tiếng Anh. Toàn bộ phần nhật kí của họa sĩ Phạm Thanh Tâm được đánh máy từ bản chép lại cuốn nhật kí năm 1954 của họa sĩ do Asia Ink cung cấp. Người đọc sẽ thấy một số đoạn ghi chép vội, câu văn ngắn, không dấu câu và có phần khó hiểu... song qua đó có thể cảm nhận một cách chân thực nhất cảm xúc của người viết, diễn biến và sức nóng của chiến dịch.

Bà Sherry Buchanan chia sẻ: "Tôi thật lòng ngưỡng mộ sự bình tĩnh của Phạm Thanh Tâm dưới làn đạn của một trong những trận chiến khốc liệt nhất thế kỉ XX, trận chiến lịch sử đã mang lại độc lập cho Việt Nam. Giữa chiến trường ông vẫn giữ được lòng trắc ẩn, giúp đỡ đồng đội của mình thông qua các bức tranh và vẫn có thể bình tâm cầm bút viết ở chốn mà nhà báo Mĩ Bernard Fall mô tả là ‘một góc địa ngục’".

Bài viết của độc giả Nguyễn Tuấn Bình, được gửi từ email "[email protected]"

Sau 40 năm đổi mới, cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế của Việt Nam ngày càng được nâng cao: "Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay" [1].

Những kết quả đạt được sau 40 năm đổi mới là nền tảng và điều kiện quan trọng để Việt Nam hiện thực hóa tầm nhìn chiến lược, bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội.

Ba trụ cột cốt lõi của chủ nghĩa xã hội Việt Nam là kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và nền dân chủ xã hội chủ nghĩa. Ba trụ cột này có mối quan hệ biện chứng, tác động ảnh hưởng, chi phối lẫn nhau.

Nền tảng của ba trụ cột là Nhân dân, "dân là gốc", "dân là chủ", "dân là trung tâm", dân vừa là mục tiêu vừa là động lực, nguồn lực cho sự phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc.

Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là cơ sở, nền tảng của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và nền dân chủ xã hội chủ nghĩa. Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và nền dân chủ xã hội chủ nghĩa thúc đẩy kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phát triển mạnh mẽ.

Sau 40 năm đổi mới, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phát triển mạnh mẽ, trình độ nền kinh tế được nâng lên trình độ cao hơn, quy mô nền kinh tế năm 2023 đạt 430 tỷ USD, đứng thứ 35 trên thế giới, đứng thứ 5 trong ASEAN; GDP bình quân đầu người đạt gần 4.300 USD, gần gấp 58 lần sau ba thập kỷ; tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 58% (theo chuẩn cũ) năm 1993 xuống còn 2,93% năm 2023 (theo chuẩn nghèo đa chiều với tiêu chí cao hơn trước).

Kinh tế vĩ mô cơ bản ổn định, lạm phát được kiểm soát, các cân đối lớn của nền kinh tế được bảo đảm, duy trì tăng trưởng kinh tế khá cao so với khu vực và thế giới. Năng suất lao động liên tục tăng, giai đoạn 2016-2020 tăng 6,05%, giai đoạn 2021-2023 tăng 8,94%.

Tăng trưởng dựa nhiều hơn vào khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo. Mức đóng góp của TFP trong tăng trưởng kinh tế ngày một lớn hơn, giai đoạn 2011-2025 là 34,75%, giai đoạn 2016-2020 là 46,04%, giai đoạn 2021-2023 là 37,61%. Đời sống vật chất và tinh thần của Nhân dân được nâng cao rõ rệt.

Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: "Những thành tựu vĩ đại đạt được sau 40 năm đổi mới dưới sự lãnh đạo của Đảng, giúp Việt Nam tích lũy thế và lực cho sự phát triển bứt phá trong giai đoạn tiếp theo: từ một nước nghèo nàn, lạc hậu, trình độ thấp, bị bao vây, cấm vận, Việt Nam đã trở thành nước đang phát triển, có thu nhập trung bình, hội nhập sâu, rộng vào nền chính trị thế giới, nền kinh tế toàn cầu, nền văn minh nhân loại, đảm nhiệm nhiều trọng trách quốc tế, phát huy vai trò tích cực, có trách nhiệm trong nhiều tổ chức, diễn đàn đa phương quan trọng.

Độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ được giữ vững; lợi ích quốc gia, dân tộc được bảo đảm. Quy mô nền kinh tế năm 2023 tăng gấp 96 lần so với năm 1986. Việt Nam trong nhóm 40 nước có nền kinh tế lớn nhất thế giới và 20 nền kinh tế hàng đầu về thương mại và thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài... Đời sống người dân được cải thiện rõ rệt, tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh; hoàn thành về đích sớm các mục tiêu Thiên niên kỷ..." [2].

Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân do Đảng lãnh đạo tiếp tục được hoàn thiện.

Thực hiện nhất quán nguyên tắc tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về Nhân dân; quyền lực Nhà nước là thống nhất, có sự phân công rành mạch, phối hợp chặt chẽ, kiểm soát hiệu quả giữa các cơ quan Nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp dưới sự giám sát của Nhân dân. Cơ chế "Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ" ngày càng được hiện thực hóa.

Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: "Để thực hiện các mục tiêu phát triển đất nước trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam, đòi hỏi tiếp tục phải đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đối với Nhà nước và xã hội; phát huy quyền làm chủ của Nhân dân và xử lý hài hòa mối quan hệ Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ và phát huy vị trí, vai trò của từng nhân tố này trong quá trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam" [3].

Dân chủ xã hội chủ nghĩa là bản chất của chế độ xã hội chủ nghĩa, vừa là mục tiêu, vừa là động lực phát triển đất nước. Bản chất của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là quyền lực thuộc về Nhân dân, Nhân dân có  quyền làm chủ thực tế trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội thông qua Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân do Đảng lãnh đạo và phát huy dân chủ trực tiếp của Nhân dân.

Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: "Dưới sự lãnh đạo của Đảng, dân chủ xã hội chủ nghĩa được phát huy, Nhân dân là chủ thể của quá trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mỗi công dân tích cực, chủ động tham gia vào công tác xây dựng, hoàn thiện pháp luật, có ý thức thượng tôn pháp luật thì sẽ tạo nên sức mạnh của cả hệ thống chính trị để hoàn thành các mục tiêu phát triển kinh tế, xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và đưa đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam" [4].

Sức mạnh tổng hợp quốc gia ngày càng được củng cố và tăng cường: độc lập dân tộc luôn gắn liền với chủ nghĩa xã hội.

Qua 40 năm đổi mới, Việt Nam giữ vững độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ và định hướng xã hội chủ nghĩa; giữ vững vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng, bảo đảm vai trò quản lý hiệu quả của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, phát huy mạnh mẽ quyền làm chủ của Nhân dân; đảm bảo cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế, bình đẳng, hợp tác, cùng có lợi.

Tiếp tục phát triển nhanh và bền vững đất nước; gắn kết chặt chẽ và triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, trong đó phát triển kinh tế, xã hội, bảo vệ môi trường là trung tâm; xây dựng Đảng là then chốt; phát triển văn hóa, con người là nền tảng; tăng cường quốc phòng, an ninh và đẩy mạnh đối ngoại, hội nhập quốc tế là trọng yếu, thường xuyên.

Đảng, Nhà nước, Nhân dân, chế độ xã hội chủ nghĩa được bảo vệ vững chắc. An ninh, an toàn, trật tự xã hội, môi trường hòa bình, ổn định cho phát triển đất nước được bảo đảm. Sức mạnh chính trị, tinh thần, kinh tế, văn hóa, xã hội, sức mạnh quốc phòng, an ninh được củng cố, tăng cường...

Sức mạnh tổng hợp cho phát triển đất nước được nâng lên, làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch, góp phần quan trọng vào thành công của quá trình xây dựng đất nước, bảo vệ Tổ quốc, nâng cao vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.

Các lĩnh vực văn hóa, xã hội, giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, y tế... đều có sự phát triển vượt bậc. Phát triển văn hóa, xã hội, con người có nhiều tiến bộ. Định hình hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam.

Đến nay có gần 99% số người lớn Việt Nam biết đọc, biết viết; số sinh viên đại học, cao đẳng tăng gần 20 lần, phổ cập giáo dục trung học cơ sở năm 2014... Tiềm lực khoa học và công nghệ của đất nước được nâng lên.

Định hướng xã hội chủ nghĩa trong các chính sách xã hội được nhận thức đầy đủ, sâu sắc hơn; gắn kết kinh tế với xã hội, chính sách kinh tế với chính sách xã hội; an sinh xã hội, phúc lợi xã hội đạt kết quả tích cực; chính sách dân tộc, chính sách tôn giáo, chính sách người có công, chính sách đối với người Việt Nam ở nước ngoài... được thực hiện đồng bộ, đạt kết quả tích cực.

Sức khỏe của Nhân dân được quan tâm chăm sóc; việc khám, chữa bệnh tiếp cận được nhiều kỹ thuật tiên tiến trên thế giới.

Quan hệ đối ngoại được mở rộng, hội nhập quốc tế ngày càng hiệu quả. Việt Nam đã và đang thể hiện rõ, tốt vai trò là bạn, là đối tác tin cậy, là thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế... Vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế ngày càng được khẳng định và nâng cao.

Từ một nước bị bao vây, cấm vận, Việt Nam đã trở thành nước hội nhập sâu, rộng vào nền chính trị thế giới, nền kinh tế toàn cầu, nền văn minh nhân loại, đảm nhiệm nhiều trọng trách quốc tế, phát huy vai trò tích cực, có trách nhiệm trong nhiều tổ chức, diễn đàn đa phương quan trọng.

Độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ được giữ vững; lợi ích quốc gia, dân tộc được bảo đảm. Việt Nam có quan hệ ngoại giao với 193 nước là thành viên Liên hợp quốc; xây dựng các mối quan hệ đối tác, hợp tác chiến lược, đối tác chiến lược toàn diện với tất cả các cường quốc trên thế giới và khu vực, tham gia đóng góp tích cực duy trì hòa bình, ổn định trong khu vực và trên thế giới.

"Từ một đất nước chưa có tên trên bản đồ thế giới, bị chiến tranh tàn phá nặng nề, Việt Nam đã vươn lên trở thành biểu tượng hòa bình, ổn định, hiếu khách, điểm đến của các nhà đầu tư và du khách quốc tế. Từ một nền kinh tế lạc hậu, Việt Nam đã vươn lên lọt vào Top 40 nền kinh tế hàng đầu, có quy mô thương mại trong Top 20 quốc gia trên thế giới, mắt xích quan trọng trong 16 FTA gắn kết với 60 nền kinh tế chủ chốt ở khu vực và toàn cầu.

Từ một đất nước bị bao vây cô lập, Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với 193 quốc gia thành viên Liên hợp quốc, có quan hệ Đối tác chiến lược và Đối tác toàn diện với 30 nước, trong đó có tất cả các nước lớn, và là thành viên tích cực của trên 70 tổ chức khu vực và quốc tế. Lấy hạnh phúc, ấm no của Nhân dân là mục tiêu phấn đấu, Việt Nam được Liên hợp quốc và bạn bè quốc tế xem như một câu chuyện thành công, một điểm sáng về xóa đói giảm nghèo, không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân" [5].

Công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo là lựa chọn mang tính lịch sử, là sự nghiệp sáng tạo vĩ đại mang tầm vóc lịch sử, có ý nghĩa to lớn, phù hợp với thực tiễn Việt Nam, quy luật, xu thế phát triển chung của thời đại. Tiềm lực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, khoa học - công nghệ, giáo dục - đào tạo, y tế, thể dục - thể thao, quốc phòng - an ninh, đối ngoại của nước ta không ngừng nâng cao...

Sau 40 năm đổi mới mở ra cơ đồ, tiềm lực, vị thế, uy tín quốc tế mới, tầm nhìn mới cho đất nước ta bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.

Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: "Thế giới đang trong thời kỳ thay đổi có tính thời đại, từ nay đến năm 2030 là giai đoạn quan trọng nhất để xác lập trật tự thế giới mới, đây cũng là thời kỳ cơ hội chiến lược quan trọng, giai đoạn nước rút của cách mạng Việt Nam để đạt mục tiêu chiến lược 100 năm dưới sự lãnh đạo của Đảng, tạo tiền đề vững chắc đạt mục tiêu 100 năm thành lập Nước.

Sự biến chuyển có tính thời đại đem đến thời cơ, thuận lợi mới, đồng thời cũng có nhiều thách thức, trong đó mặt thách thức nổi trội hơn và thời cơ mới còn có thể xuất hiện trong khoảnh khắc giữa những thay đổi đột biến trong cục diện thế giới. Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nhất là trí tuệ nhân tạo và công nghệ số đem đến cơ hội mà những quốc gia đang phát triển, chậm phát triển có thể nắm bắt để đi trước đón đầu, phát triển vượt bậc.

Lịch sử cách mạng Việt Nam cho thấy, dưới sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của Đảng, khơi dậy ý chí tự lực, tự chủ, tự tin, tự cường, tự hào dân tộc, huy động sức mạnh toàn dân kết hợp với sức mạnh thời đại, con thuyền cách mạng Việt Nam sẽ đạt được những kỳ tích (kỳ tích về một nước dân chủ thuộc địa nửa phong kiến có thể chiến thắng hai đế quốc thực dân hùng mạnh; kỳ tích về một nước từ bị bao vây cấm vận thực hiện thành công công cuộc đổi mới với những thành tựu vĩ đại).

Hiện nay là thời điểm ý Đảng hòa quyện với lòng dân trong khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc, sớm xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, sánh vai với các cường quốc năm châu.

Từ những vấn đề trên, có thể thấy, đây là thời điểm "hội tụ" tổng hòa các lợi thế, sức mạnh để đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc tiếp sau kỷ nguyên độc lập, tự do, xây dựng chủ nghĩa xã hội và kỷ nguyên đổi mới" [6].

[1] Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội,2021, t. I, tr.25

[2] Tô Lâm: "Một số nội dung cơ bản về kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc; những định hướng chiến lược đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc", Tạp chí Cộng sản điện tử, ngày 1/11/2024.

[3] Tô Lâm: "Phát huy tính đảng trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam", Tạp chí Cộng sản điện tử, ngày 20/10/2024

[4] Tô Lâm: "Phát huy tính đảng trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam", Tlđd

[5] Tô Lâm: "Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng, yêu cầu cấp bách của giai đoạn cách mạng mới", Tạp chí Cộng sản điện tử, ngày 16/9/2024

[6] Tô Lâm: "Một số nội dung cơ bản về kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc; những định hướng chiến lược đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc".

Tại Việt Nam, diễn tập ASEAN-Nhật Bản 2020 được Trung tâm Ứng cứu khẩn cấp không gian mạng Việt Nam (VNCERT/CC), Cục An toàn thông tin, Bộ TT&TT tổ chức tại 3 địa điểm tập trung ở Hà Nội, Đà Nẵng và TP.HCM theo sự điều phối chung của VNCERT/CC. Diễn tập có sự góp mặt của các cán bộ, chuyên gia đến từ hơn 200 thành viên Mạng lưới ứng cứu sự cố an toàn thông tin mạng quốc gia, các đơn vị CNTT của các Bộ, ban, ngành, các cơ quan trung ương, các tỉnh và thành phố trên toàn quốc.

Mục đích chính của diễn tập là xây dựng, vận hành và đảm bảo sự tương tác thông suốt giữa các nước ASEAN trong việc chia sẻ thông tin ứng cứu sự cố an toàn mạng. Ngoài ra, các kịch bản diễn tập được xây dựng công phu, trên cơ sở các tấn công mạng thực tế đã xảy ra và dựa trên các xu hướng cập nhật mới nhất về công nghệ và các mối đe dọa tiềm ẩn, nên diễn tập còn tạo điều kiện cọ xát và nâng cao nhận thức, nâng cao năng lực cho những người tham gia.

Đặc biệt, năm 2020, ngoài hình thức tập trung (offline), Diễn tập còn được tổ chức theo hình thức từ xa (online). Đây cũng điểm mới, phù hợp với bản chất của tấn công mạng, nhất là trong bối cảnh bệnh dịch Covid 19 hiện nay. Những người tham gia diễn tập có thể ở bất cứ đâu và chỉ cần kết nối mạng, đăng ký tài khoản trên hệ thống diễn tập của VNCERT/CC, hoặc đăng ký bằng địa chỉ email, tham gia các nhóm chat trên mạng xã hội do VNCERT/CC tổ chức là có thể được trải nghiệm hoạt động quốc tế này.

Trong phát biểu khai mạc chương trình diễn tập quốc tế ASEAN – Nhật Bản 2020, Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Thành Hưng nhận định, năm 2020 là năm rất đặc biệt. Sự xuất hiện của đại dịch Covid-19 làm thay đổi cách thức sinh hoạt, làm việc của người dân gần như trên toàn thế giới. Người dân, tổ chức phải thích nghi với cách thức làm việc mới: làm việc từ xa, làm việc tại nhà – làm việc trực tuyến trên môi trường mạng. Điều này càng làm cho công tác đảm bảo an toàn mạng càng trở nên hết sức quan trọng.

Theo báo cáo của các công ty an ninh mạng toàn cầu như InSights, Team Cymru và VMware Carbon Black, trong đợt diễn ra dịch bệnh Covid-19, các cuộc tấn công mạng đã gia tăng đột biến. Tội phạm mạng đã lợi dụng sự hoang mang, lo lắng của người dân để đánh cắp thông tin cá nhân, lợi dụng các kẽ hở của các doanh nghiệp khi cho nhân viên làm việc tại nhà để phát tán mã độc, đặc biệt là trong lĩnh vực tài chính.

Tại Việt Nam, những năm qua, các cuộc tấn công mạng vào các hệ thống thông tin của Việt Nam có xu hướng giảm. Số cuộc tấn công năm 2019 giảm 71,7% so với năm 2018. Với năm 2020, tính đến hết tháng 5, qua giám sát, Cục An toàn thông tin đã phát hiện 1.495 cuộc tấn công mạng, giảm 43,9% so với cùng kỳ năm 2019.

“Số liệu này đã thể hiện sự nỗ lực và sự vào cuộc quyết liệt của các cơ quan quản lý nhà nước, các doanh nghiệp công nghệ thông tin và truyền thông trong việc triển khai bảo đảm an toàn thông tin”, Thứ trưởng nhấn mạnh.

Tuy nhiên, Thứ trưởng Bộ TT&TT cũng lưu ý, trên thực tế, tin tặc ngày càng tinh vi và phức tạp, cách thức tấn công mạng ngày càng đa dạng, do vậy, các sự cố có thể giảm, nhưng mức độ, nguy cơ từ các cuộc tấn công từ bên ngoài vào các hệ thống của Việt Nam thì sẽ theo xu hướng phát triển của công nghệ trên toàn cầu và ngày càng gia tăng. Thực tế này là không thể đảo ngược, nhưng quan trọng là chúng ta cần phải chuẩn bị ra sao, đối phó thế nào để đối đầu với trước những khó khăn và thách thức trước mắt.

Thứ trưởng cho rằng, chương trình diễn tập quốc tế là một hoạt động để góp phần phòng chống, đối phó với những khó khăn và thách thức trên. “Tôi đề nghị các các đại biểu, thành viên tham gia Chương trình hết sức tập trung tham gia thực hành cùng 10 nước ASEAN và Nhật Bản để Chương trình diễn tập đạt được hiệu quả cao nhất”, Thứ trưởng nói.

Diễn tập có sự góp mặt của các cán bộ, chuyên gia đến từ hơn 200 thành viên Mạng lưới ứng cứu sự cố an toàn thông tin mạng quốc gia.

Đại diện Cục An toàn thông tin cho hay, ưu tiên chính của diễn tập tại Việt Nam là nhằm nâng cao năng lực và phát triển Mạng lưới ứng cứu sự cố an toàn thông tin mạng quốc gia. Ngoài các hoạt động diễn tập, Mạng lưới còn có kế hoạch tổ chức rất nhiều các hoạt động khác như đào tạo, chia sẻ thông tin, nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế... và đặc biệt là hỗ trợ lẫn nhau trong các hoạt động phòng, chống các tấn công mạng, phản ứng nhanh trong ứng cứu sự cố máy tính.

Theo chương trình, trước phiên diễn tập, trong sáng ngày 25/6, Cục An toàn thông tin tổ chức hội thảo với các tham luận liên quan tới công tác kiểm tra, đánh giá an toàn thông tin, xây dựng các tiêu chuẩn cơ sở và hệ sinh thái sản phẩm an toàn thông tin.

Vân Anh