NSƯT Lê Vân vào vai nhân vật Duyên - một người vợ đi thăm chồng ở biên giới Tây Nam nhưng hay tin anh đã hy sinh. Không muốn tin động trời này làm gia đình lo lắng, cô quyết định giấu kín và nhờ Khang - một thầy giáo trong làng - giả chồng mình viết thư về hỏi thăm gia đình. Duyên vừa phải âm thầm một mình chịu đựng nỗi đau mất chồng, vừa phải nghe những lời dị nghị của xóm làng về mối quan hệ với Khang.

Trích đoạn phim “Bao giờ cho đến tháng 10”:

Vai diễn Duyên đã mang lại cho Lê Vân nhiều giải thưởng điện ảnh cả trong nước lẫn quốc tế. Nhưng quan trọng hơn hết, hình ảnh người góa phụ thời chiến giàu đức hy sinh đó đã in hằn trong trái tim người hâm mộ Việt Nam hàng chục năm sau khi bộ phim được công chiếu.

Sự nghiệp ngắn ngủi nhưng đầy thành công

NSƯT Lê Vân sinh năm 1958 tại Hà Nội, trong gia đình có truyền thống nghệ thuật với bố là NSND Trần Tiến, mẹ là NSƯT Lê Mai, cậu ruột là NSƯT Lê Chức cùng hai cô em gái là diễn viên Lê Khanh và Lê Vi. 

Từ nhỏ, ba chị em Lê Vân, Lê Khanh và Lê Vi đã bộc lộ năng khiếu nghệ thuật, nhưng chị cả Lê Vân là người có sự nghiệp rực rỡ hơn cả. Mới đầu, Lê Vân xuất phát từ một nghệ sĩ múa nhưng lại vô tình bén duyên với điện ảnh.  

Cô đã có một sự nghiệp diễn xuất đáng ngưỡng mộ với nhiều vai diễn đa dạng: từ Chị Dậu mộc mạc, tảo tần trong bộ phim năm 1981 cùng tên, đến nàng Tuyên phi Đặng Thị Huệ đầy mưu mô trong “Đêm hội Long Trì” (1989). 

Tuy nhiên, hình ảnh người vợ trẻ mất chồng trong“Bao giờ cho đến tháng 10”mới thực sự là vai diễn để đời của cô. Bằng tài năng diễn xuất xuất thần, Lê Vân đã tạo nên nàng Duyên - hiện thân của những phẩm chất điển hình của phụ nữ Việt Nam: nhân hậu, thủy chung, giàu đức hy sinh. Chính vai diễn này đã mang đến cho cô giải thưởng "Nữ diễn viên xuất sắc"tại LHP Việt Nam năm 1985.

Sự “mất tích” đột ngột khỏi nghề diễn và cuốn tự truyện gây tranh cãi

Năm 1995, khi đang ở đỉnh cao của sự nghiệp, Lê Vân bất ngờ rút khỏi nghiệp diễn, lui về ở ẩn. Sau khi tự tay “chặt đứt” sự nghiệp của mình, cô có khoảng thời gian dài im lặng hầu như không có tiếp xúc với báo chí.

Bất ngờ, 10 năm sau, Lê Vân cho ra mắt cuốn tự truyện“Lê Vân: Yêu và sống”. Trong sách, cô chia sẻ vô cùng chân thực về cuộc sống thời thơ ấu khốn khổ của mình và gia đình, những xung đột giữa bố mẹ, và sau đó là đời sống tình cảm sóng gió với 3 cuộc hôn nhân. 

Những dòng chia sẻ thẳng thắn của Lê Vân không chỉ gây tranh cãi trong giới báo chí, mà còn gây “sốc” với người thân, những người được cô nhắc đến trong tự truyện của mình. Khi được hỏi về mục đích viết sách, cô nói mình không có ý định "vạch áo cho người xem lưng", mà coi đây như một cơ hội để chia sẻ, giãi bày và tự thú. Bất chấp việc cuốn tự truyện gây ồn ào, Lê Vân khẳng định rằng nhờ nó mà cô thấy thanh thản hơn, thấu hiểu hơn với gia đình.

“Mỹ nữ Hà Thành” hồng nhan nhưng đa đoan

Chi tiết được người đọc chú ý nhất trong cuốn tự truyện của Lê Vân là đời sống hôn nhân lận đận với 3 mối tình.  Cuộc hôn nhân đầu tiên của Lê Vân chỉ kéo dài 14 ngày. Thời đó, Nhà nước không cấp nhà cho người độc thân nên trong một lúc “chán đời”, cô quyết định đăng ký kết hôn với một người đàn ông theo đuổi mình đã lâu để anh được đi xin nhà. Nhưng Lê Vân sớm nhận ra mình không có tình cảm gì với người chồng sắp cưới, và rồi chính cô là người chủ động đưa ra quyết định ly hôn.

Lần thứ hai, cô kết hôn với một người Việt Kiều lai Pháp đã qua một lần đò và 3 con riêng. Tuy nhiên, vì tình cảm phai nhạt và không có con chung, Lê Vân chấm dứt mối tình thứ 2 của mình sau 10 năm chung sống.

Mãi đến người chồng thứ ba - một người Hà Lan tên là Abraham - Lê Vân mới có được hạnh phúc trọn vẹn. Họ có với nhau 2 đứa con và hưởng thụ cuộc sống bình yên tại nước ngoài.

Cuộc sống tuổi xế chiều bình lặng đầy hạnh phúc

Từ sau khi chịu nhiều ồn ào về cuốn tự truyện năm 2006, Lê Vân càng ít xuất hiện trước công chúng. 

Mới đây, diễn viên Lê Vi đã đăng những dòng chia sẻ về sự “lột xác” của chị mình từ khi rời bỏ ánh hào quang: “Bỗng nhiên chị trẻ lại một cách phi thường, chị vui vẻ, tình cảm và hồn nhiên, phóng khoáng như bù lại tuổi thơ ngắn ngủi của mình. Chị dám mở toang cánh cửa tâm hồn mà trước đây chị giữ khư khư (không biết để làm gì) khiến cho chúng mình không khỏi bàng hoàng, ngỡ ngàng như trong mơ”.

Năm 2019, trong một bài phỏng vấn, NSƯT Lê Vân nói rằng cảm thấy mãn nguyện khi được làm “người bình thường”, không ai nhận ra mình. Hiện cô đang sống một cuộc sống khép kín, bình yên bên gia đình và thường làm từ thiện với bạn bè.

Nói về ý nghĩa của hạnh phúc, Lê Vân cho rằng: “Trước đây, tôi không tin vào hai chữ hạnh phúc bởi bị “bó” vào phạm vi vô cùng nhỏ hẹp của lứa đôi. Nay, tôi đã ngộ ra ý nghĩa của hạnh phúc lớn hơn thế rất nhiều khi mình biết yêu thương và biết chia sẻ”.

Phạm Ngọc

Theo các đại biểu, việc Cục Điện ảnh đưa ra các văn bản và lấy ý kiến góp phần giúp các nhà làm phim xác định rõ định hướng tác phẩm, không bị mông lung qua đó giúp phim tới gần hơn với khán giả. Cơ chế mới thông thoáng về việc dán nhãn đồng thời tạo ra những cơ hội và phương thức cho các nhà làm phim. 

Đa số ý kiến bày tỏ ủng hộ việc soạn dự thảo phân loại phim. Tuy nhiên, họ cũng cho rằng quá trình triển khai sẽ còn nhiều bất cập bởi bảng tiêu chí chưa có những quy định cụ thể, minh bạch. Trong đó, yếu tố cảnh "nóng" được cho là sẽ gây tranh luận giữa các cơ quan quản lý, nhà làm phim và khán giả khi ban hành. 

Quy định về cảnh nóng chưa rõ ràng

Đạo diễn Dương Cẩm Thúy - Chủ tịch Hội Điện ảnh TP.HCM - cho biết cần có sự rõ ràng và thống nhất ngay từ đầu để tránh hiểu lầm cho các nhà làm phim. Bà Thúy dẫn chứng trường hợp diễn viên nhí Nguyễn Phương Trà My khi thực hiện những cảnh nhạy cảm ở tuổi 13 trong phim Vợ ba. Tác phẩm điện ảnh này gây nhiều tranh cãi trên các phương tiện truyền thông xã hội, đồng thời dấy lên làn sóng về vấn đề “dán nhãn” và kiểm duyệt phim vẫn còn nhiều bỏ ngỏ từ nhiều năm qua. 

Hay câu chuyện với phim dán nhãn P (phổ biến với khán giả mọi độ tuổi) được yêu cầu "không có cảnh khỏa thân". Điều này theo bà Thúy là không phù hợp bởi phim ảnh luôn chứa đựng những yếu tố nghệ thuật đẹp, mang tính nhân văn và giàu sức gợi, điển hình như hình ảnh "mẹ cho con bú". "Như vây khán giả nhỏ có được phép xem hay không?", bà nêu vấn đề. 

Các cảnh nóng trên phim xuất hiện nhiều hơn sau khi khâu kiểm duyệt được nới lỏng. 

Ngoài ra, ở các phân loại cảnh nóng, khách mời cũng chỉ ra nhiều yếu tố khó phân biệt ví dụ như ở T16 (Cấm khán giả dưới 16 tuổi) và T18 (Cấm khán giả dưới 18 tuổi). Trong dự thảo ghi cảnh tình dục không được "mô tả thường xuyên và chi tiết", "không kéo dài". Một nhà sản xuất cho rằng các từ ngữ được sử dụng trong văn bản mang tính định tính nhiều hơn định lượng. "Chúng tôi muốn biết "không thường xuyên", "không kéo dài", cụ thể là bao nhiêu", nhà sản xuất phim Trần Thị Bích Ngọc nói. 

Ngoài ra, những yêu cầu trong thông tư như "hành vi tình dục của con người được thể hiện một cách nghệ thuật hay chân thực" còn chung chung. Điều này theo các chuyên gia sẽ trở thành câu hỏi lớn cho các nhà làm phim lẫn khán giả bởi quan niệm mỗi người về sex trên màn ảnh là hoàn toàn khác nhau. Trong khi đó, ranh giới giữa nghệ thuật phản ánh và sự phản cảm rất mong manh. 

Cần siết chặt dán nhãn cảnh nóng, bạo lực trên truyền hình và internet

Bên cạnh 5 xếp loại phim, Luật Điện ảnh sửa đổi có thêm loại K - khán giả dưới 13 tuổi cần cho cha, mẹ hoặc người giám hộ đi cùng khi vào rạp. Đây được xem là điểm đổi mới, tạo sự thông thoáng cho các nhà sản xuất lẫn khán giả. 

Đạo diễn Phan Gia Nhật Linh cho rằng việc dán nhãn cần được xác định rõ mục đích. Ở nước ngoài, đây là cách để bảo vệ trẻ em khỏi những hình ảnh không phù hợp độ tuổi. Đạo diễn Em và Trịnhnhận định điều này góp phần tăng tính trách nhiệm của phụ huynh trong việc bảo vệ, trông coi con em khi thưởng thức phim ảnh. 

Việc một số phim Việt gần đây không bị kiểm duyệt cắt cảnh nóng là dấu hiệu tích cực, giúp các nhà làm phim không bị gò bó quá nhiều. Mặt khác, điều này cũng đặt ra không ít thách thức trong quá trình quản lý khi tác phẩm phát hành. Mặt khác, một thực trạng ở nền tảng trực tuyến hiện rất ít dán nhãn hoặc hầu như không có biện pháp để giám sát người xem. Khán giả là đối tượng trẻ em chỉ cần có thiết bị điện tử vẫn có thể xem tất cả các phim. 

Đạo diễn Công Hậu - Phó Chủ tịch Hội Điện ảnh TP cho biết việc dán nhãn, phân loại phim cần được tiến hành gắt gao, quyết liệt hơn. Không dừng ở phim chiếu rạp, công tác này cũng cần phải được quan tâm sâu sát ở các mảng phim truyền hình, trực tuyến,… “Công tác quản lý các phim ngoại chưa được siết chặt. Tôi nhận thấy một số đài truyền hình vẫn chiếu các phim có nội dung đồi trụy, bạo lực và nhan nhản khắp nơi. Với đối tượng hướng đến là gia đình có người lớn, điều này rất nguy hại”, ông nói. 

Xử phạt nặng những đơn vị vi phạm dán nhãn 

Ông Vi Kiến Thành – Cục trưởng Cục Điện ảnh cho rằng Luật Điện ảnh bản sửa đổi có nhiều điểm thay đổi tích cực. Chính sự cởi mở hơn trong xét duyệt góp phần tạo sân chơi thoải mái cho các nhà làm phim, đồng thời phù hợp xu thế phát triển của điện ảnh quốc tế. 

Ngoài các tác phẩm chiếu phương thức truyền thống, ông Thành lưu tâm thêm dòng thêm chiếu mạng trên các nền tảng trực tuyến – xu thế phát triển chính của phim ảnh hiện nay. Sau khi lắng nghe góp ý của các đại biểu, ban soạn thảo sẽ tiến hành điều chỉnh, hoàn thiện và trình Chính phủ vào tháng 11 để thông tư đi vào hoạt động.

Ông Lê Thanh Liêm, Vụ trưởng Vụ pháp chế (Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch) cho biết ông cùng các bộ phận có liên quan sẽ tiến hành trao đổi thêm để đưa ra những điều khoản chi tiết nhất nhằm đảm bảo không vướng mắc khi áp dụng. Ngoài các thông tư, cơ quan chức năng cũng xây dựng khung chế tài xử phạt đối với các trường hợp vi phạm, không tuân thủ quy định được đưa ra. 

Ngày 15/6. Luật điện ảnh (sửa đổi) được biểu quyết thông qua với với 449/467 (chiếm 90,16%). Luật có 8 chương, với 48 điều và sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2023. Với những điểm mới, đông đảo đạo diễn, nhà sản xuất, đơn vị phát hành, đại diện các hiệp hội phim kỳ vọng cho nền phim ảnh Việt Nam. 

Theo dự thảo Luật, phim được phân loại theo nội dung để phổ biến phù hợp với độ tuổi như sau: Loại P là phim được phép phổ biến đến người xem ở mọi độ tuổi; loại T18 là phim được phổ biến đến người xem từ đủ 18 tuổi trở lên; loại T16: Phim được phổ biến đến người xem từ đủ 16 tuổi trở lên; loại T13: Phim được phổ biến đến người xem từ đủ 13 tuổi trở lên; Loại K: Phim được phổ biến đến người xem dưới 13 tuổi với điều kiện xem cùng cha, mẹ hoặc người giám hộ; Loại C: Phim không được phép phổ biến.